Lotus: dit moet je weten over de Lotusbloem

Groeiwijze

De heilige of Indische lotus, botanische naam: Nelumbo Nucifera, is een waterplant uit de familie Nelumbonaceae en komt oorspronkelijk uit Indonesië en India. Tegenwoordig vind je ze ook in Japan, Zuid-Korea, China, Thailand, Australië, Suriname en het zuidoosten van de Verenigde Staten. Er is zelfs een variant bekend die boven de Wolga gevonden wordt, de Nelumbo Caspica, de Kaspische lotus. Zolang je ervoor zorgt dat de wortels niet kunnen bevriezen, kun je ze ook in ons gematigde klimaat houden.

De plant groeit het liefst in moerassen en bestaat uit stengels, die tot boven het water doorgroeien en ieder afzonderlijk een blad of bloem dragen. De stengels kunnen tot ruim 5 meter lang worden, afhankelijk van de diepte van het water waar ze in groeien. De wortelstokken zorgen voor de verspreiding van de planten, zij kunnen zich zo uitbreiden dat een groot wateroppervlak met gemak overwoekerd kan raken met lotusplanten.

Ondanks haar voorliefde voor modderig moerasland, zul je nooit een vuile lotusbloem vinden, en dat brengt ons meteen bij een van haar meest opmerkelijke eigenschappen. Hoe modderig het water ook is, de bladeren en bloemen stijgen altijd schoon boven het water uit. Door hun hydrofobe eigenschappen, ook het ‘lotuseffect’ genoemd, kunnen modder en vuil zich namelijk niet aan de bloembladeren hechten. Deze zelfreinigende eigenschap vind je ook bij de Oost-Indische Kers en sommige koolsoorten. Het is te danken aan microscopisch kleine bultjes op het blad.

Binnen de nanotechnologie wordt hier veel onderzoek naar gedaan en er worden nu materialen ontwikkeld die deze eigenschappen overnemen, zoals speciale verf, badkamertegels en andere materialen met deze eigenschappen. Met name in Duitsland wordt veel getest met deze nanotechnologie in de autolak.

Bloei

De bloemen van de lotus steken iets boven de bladeren uit en bloeien het hele jaar door. Er zijn varianten in wit, geel, roze en rood tinten die een doorsnede van 23 cm kunnen halen.. In de vroege ochtend openen ze hun blaadjes in de zon, en ’s avonds sluiten ze weer.

In het midden van de bloem bevindt zich de afgeplatte vrucht. Deze is half kegelvormig, plat aan de bovenkant, met gaten waar de zaden in zitten. Als de zaden rijp zijn, gaat de vrucht hangen en vallen de zaden in het water. Deze zaden behouden soms jarenlang hun kiemkracht. Op de bodem van een oud meer in China is zelfs een lotuszaad van 1.288 jaar oud gevonden, het oudst bekende zaad met kiemkracht dat gevonden is. Het kan dus de moeite lonen om eens zo’n achtergebleven zaad uit een gedroogde lotusvrucht te laten weken en te kijken of er nog iets van die kracht over is!

De bloemen, de zaden, de wortels en de jonge bladeren zijn eetbaar, hoewel je de zaden wel van hun bittere vliezen moet ontdoen. In werkelijkheid worden alleen de jonge bladeren gebruikt om etenswaren mee te omwikkelen.

In gedroogde vorm herken je de vrucht vast wel uit droogboeketten, bloemstukjes en kerststukken. Met goudverf bespoten zijn het prachtige blikvangers in een tafelstuk!

Hoe ruikt de lotusbloem?

De lotusbloem heeft een zoetige en kruidige geur. Het wordt veel gebruikt en gewaardeerd in de parfumindustrie.

Pas sinds enkele jaren kan men van de lotusbloem ook een olie extraheren, een absolue. Voor de productie van 1 kilo absolue heb je tussen de 75.000 en 100.000 bloemen nodig, dus je kunt je voorstellen dat het een erg kostbaar product is. De geur van de absolue is afhankelijk van de kleur van de gebruikte lotusbloemen:

Een absolue van witte of gelige lotusbloemen heeft een zinnelijke, zoete geur.
Een absolue van blauwe lotusbloemen heeft een zinnelijke, zoet-kruidige geur.
Een absolue van roze/rode lotusbloemen heeft een warme, kruidig-exotische geur.

De absolues kunnen worden gebruikt in geurlampen, maar ook toegevoegd aan crèmes en huidoliën, waar ze wonderen doen voor de rode, geïrriteerde huid. Net als bij etherische oliën mag de absolue beslist niet puur op de huid gebruikt worden. In dat geval zal het de huid juist irriteren en beschadigen.

Lotus zaaien

Het zaaien van de heilige of Indische lotus is niet moeilijk. En zoals eerder verteld, behoudt het zaad van de lotus zijn kiemkracht jarenlang, soms wel 1.288 jaar!

Vijl voor het zaaien het ronde einde van het zaad een beetje af, en leg dan de zaden in ruim lauw water. Ververs dit water regelmatig en wacht af. Als er spruiten van enkele centimeters zijn ontstaan, dan kun je deze zaden planten. Doe dit in een waterdichte pot van minimaal 30 cm hoogte, gevuld met kleigrond tot 10 cm onder de rand. Plant de zaden in de grond en giet water tot vijf cm boven de aarde, het zijn tenslotte waterplanten. Geef de plantjes een warme, lichte plek, en gooi de niet ontkiemde zaden weg. In juni kun je de nieuwe lotusplantjes buiten in je waterpartij planten.

Betekenis & Symboliek

De symboliek van de lotusbloem is duidelijk herkenbaar. De waterplant groeit het liefst in een moeras, waarbij de prachtige bloemen naar het licht groeien en zich in de volle zon openvouwen, zonder een spoor van vervuiling op hun bloemblaadjes. Verlichting en zuiverheid ten top!

De lotus wordt in verschillende culturen gebruikt en hebben elk hun eigen symboliek:

De oude Egyptenaren waren de eersten die gebruik maakten van de lotus in hun symboliek. Voor hen symboliseerde de lotus wedergeboorte. Daarnaast werd de afbeelding van een lotus gebruikt voor het getal 1.000.
In het hindoeïsme staat de lotus voor welvaart. Zowel de bodhisattva Samantabhadra als de hindoe-god Vishnoe worden afgebeeld met een lotusbloem.
Lotussen kom je in de oosterse symboliek verder overal tegen; veel godinnen dragen lotusbloemen en veel goden zitten op tronen in de vorm van een lotusbloem.
In het boeddhisme staat de lotusbloem voor verlichting en zuiverheid. Ze wordt vaak afgebeeld in combinatie met de unalome, het pad der verlichting. Dit is een zigzaglijn of een spiraal, waaruit dan een lotusbloem ontspruit. Deze afbeelding wordt veel gebruikt voor tatoeages. Ook wordt in het boeddhisme geloofd dat Boeddha uit een lotusbloem geboren is.
De zeven chakra’s worden vaak gesymboliseerd door een lotusbloem, waarbij elke chakra een ander aantal bloemblaadjes heeft, alsof de bloem langzaam haar blaadjes ontvouwt op weg naar verlichting.