Goudsbloem

De toevoeging van de soortnaam ‘officinalis’ in de botanische naam geeft aan dat deze vrolijke bloem traditioneel ook al lang erkend is als geneeskruid binnen Europa. Ook jij kent waarschijnlijk wel de verzorgende crèmes en zalven met ‘calendula’ in de productnaam.

Wat is de goudsbloem?

De goudsbloem is een éénjarige plant met een dunne penwortel en een behaarde stengel. De plant wordt tussen de 30 en 70 cm hoog en bloeit van mei tot de eerste nachtvorst. In milde winters worden nog bloeiende bloemen aangetroffen in januari.

Eén van de historische bijnamen van de goudsbloem is ‘zonnevolger’, een naam die verwijst naar het feit dat de bloemen zich altijd naar de zon richten, en zich sluiten als de zon achter de wolken verdwijnt. De bloemknoppen gaan open bij zonsopgang en sluiten zich weer bij zonsondergang.

Herkomst

De goudsbloem groeit in het wild in akkers en langs wegen. Ze zijn niet veeleisend, hebben alleen veel zonlicht nodig, en kunnen zich dan ook gemakkelijk uitzaaien. Vanwege hun behoefte aan zonlicht komt de plant oorspronkelijk uit Zuid-Europa en Azië. In Zuid-Europa kun je ze veel in het wild vinden, waar ze door het grotere aantal zonuren en de hogere temperaturen het hele jaar door bloeien. In Nederland komen ze minder voor, maar ook bij ons ontsnappen ze regelmatig aan de tuinen.

In Zuid-Europa kun je in het wild de Calendula arvensis vinden, de akkergoudsbloem. Deze is wat tengerder dan onze gecultiveerde goudsbloem, en bevat ook minder inhoudsstoffen.

Wanneer kun je de goudsbloem zaaien? 

Goudsbloemen zijn heel gemakkelijk uit te zaaien. Er zijn twee mogelijkheden voor het zaaien. Hierbij is het belangrijk om te weten dat de bloemen redelijk voedzame grond en veel zonlicht nodig hebben

1. Je zaait het in maart in rijen uit en dunt de bloem in de herfst uit;
2. Je zaait in de herfst en dunt het in de lente uit.

Je kunt de goudsbloem ook zijn gang laten gaan, waardoor ze vanzelf uitzaaien. Ze doen dat met veel plezier en volle overgave, en zeg nu zelf, wie geniet er niet van die vrolijke, zonnige bloemen in de tuin? Laat je verrassen, maar houd er wel rekening mee dat ook slakken deze planten erg lekker vinden. Daarentegen werkt de geur van de goudsbloem weer prima afwerend tegen schadelijk insecten zoals motluis en witte vlieg en de draadworm.

Wanneer kun je de goudsbloem planten?

Omdat de goudsbloem een éénjarige plant is, kun je hem het beste in het voorjaar planten. De plant heeft weinig eisen; een voedzame grond en veel zonlicht. Zorg dat de grond niet kurkdroog wordt en haal uitgebloeide bloemen weg om een lange bloeiperiode te garanderen.

Wanneer goudsbloem oogsten?

Als je van de verzachtende en verzorgende werking van goudsbloem gebruik wil maken voor je zelfgemaakte crèmes, oliën en zalven, dan kun je de bloemen het beste oogsten als ze net open zijn, op een droge, zonnige dag. De bloemen zijn dan volledig open én er zit niet al te veel vocht in. Ditzelfde geldt ook voor het oogsten van knoppen voor kappertjes of van verse bloemen voor in je salade of ijs.

Als je het kruid wil gebruiken voor zelfgemaakte producten, houd dan in je achterhoofd dat een diepe, oranje bloemkleur een teken is van veel carotenoïden (één van de vele inhoudsstoffen), en dat, omdat je voornamelijk de lintblaadjes nodig hebt, de dubbelbloemige varianten erg aantrekkelijk zijn. Overigens hebben alle bovengrondse delen in meer of mindere mate een helende werking.

Wist je dat ...

De goudsbloem vele romantische mythen en legenden over haar ontstaan kent. In de Griekse mythe over Clytia en Apollo, veranderde Apollo Clytia voor straf in een goudsbloem. In een andere mythe wordt verteld dat, toen Aphrodite ontroostbaar was over de dood van Adonis, op de plekken waar haar tranen de grond raakten, goudsbloemen zijn ontstaan.

De goudsbloem is al sinds de Renaissance verschenen in Materia medica en andere kruidennaslagwerken uit de beginperiode van de boekdrukkunst in Europa. Het is een veelbesproken geneeskrachtig kruid, waar veel wetenschappelijk onderzoek naar is geweest. De goudsbloem is bij uitstek een EHBO-plant en er is naar de goudsbloem als een van de weinige kruiden ook veel wetenschappelijk onderzoek geweest.

De bloem voor de huid een zeer verzachtend antibacterieel en antiviraal middel is. Het bevordert het herstel van de huid en zorgt voor een mooie genezing van wonden. Bovendien helpt het tegen pijn en jeuk bij huidproblemen. Inwendig heeft de bloem een kalmerende werking op de spijsvertering.

De goudsbloem is eetbaar en zacht van smaak. Je kunt daarmee dan ook je salades of ijscoupes een zomers en kleurig accent geven. Van de bloemknoppen kun je ook kappertjes maken.

Historisch gezien stond de calendula bekend als "saffraan voor de armen" omdat het werd gebruikt om voedsel, met name boter, kaas, vla, brood, koekjes, soepen en rijstschotels te kleuren en op smaak te brengen.

De goudsbloem veel gebruikt wordt in theemelanges, waarbij je kunt genieten van de zachte smaak en vrolijke kleuren, en tegelijk kan je profiteren van de kalmerende en verzachtende werking op de spijsvertering. Gebruik hiervoor wel kokend water, zodat alle inhoudsstoffen ook echt vrijkomen.

Een infuus (thee, getrokken van andere planten dan de theeplant) van goudsbloemen kun je overigens ook gebruiken bij het zelf maken van zepen. Gebruik het infuus daarbij in plaats van gewoon water.